Parkosz
"...Jadąc z miasta Pilzna w okolice jasielskie bitym gościńcem
nad
Wisłoką widzimy na lewo wysokie góry, położone w
półkole, pokryte lasami,
zajmującymi przestrzeń niemałą. U podnóża tychże rozścieliły
się małe wioski:
Parkosz..."

Tak o położeniu Parkosza pisze M. Morawczyński w swojej pracy "Od Raby
do
Wisłoki - szlakami pióra" cytując "Grzech bratni" Janka z
Głodomanka.
Parkosz
malowniczo położona wieś w gminie Pilzno. Miejscowość usytuowana jest
przy
drodze krajowej E 40 między Pilznem a Dębicą. Graniczy z Dobrkowem,
Mokrzcem,
Pilznem, Lipinami, Chotową i Podgrodziem. Wieś można podzielić na kilka
przysiółków, w granicach których
rozciągają się pola, mające oryginalne nazwy
nadane przez mieszkańców w różnych okresach.
Przysiółkami są Łabuzie i Maga. Wieś
leży w brzeżnej części Karpat, które w
północno-wschodniej i wschodniej swej
części opadają w kierunku południowo-zachodnim ku Dolinie Wisłoki. Jest
to próg
Podnóża Strzyżowskiego. Charakteryzuje się on dużą
różnorodnością rzeźby. Porozcinany
jest licznymi dolinkami, wąwozami, jarami zwanymi tu paryjami. Bardzo
aktywne
procesy denudacyjne i erozyjne powodują liczne odsłonięcia warstw
skalnych i
czynne osuwiska. Najwyższym wzniesieniem górującym nad
Parkoszem jest Maga
(365m n.p.m.) i Parkoska Góra (253 m
n.p.m.)
DWÓR
Atrakcją naszej miejscowości jest XIX wieczny dwór
ziemski. Pierwsze
udokumentowane wzmianki o dworze w Parkoszu pochodzą z 1536r.
Należał
wówczas do Mikołaja i Stanisława Konieckpolskich z
Przedborza (wg K.
Łącki). Byli oni również właścicielami Dobrkowa, Łabuzia,
Mokrzca. W
1700r. dwory Parkosz, Mokrzec należały do Alberta Krzyżanowskiego, a
później do Zofii de Bobrek Arcichowskiej i jej
synów z pierwszego
małżeństwa, Józefa i Szymona Hałkiewiczów.
Kajetan Bobrownicki władał
Parkoszem na początku XIX wieku(1803). Był również
właścicielem Mokrzca
i Jaworza. W 1846r. rządcą w Parkoszu był szwagier Bobrownickiego
Józef
(Jerzy) Nowak. W latach 1917 - 1924 włąścicielką
dóbr była Marya ze
Stojałowskich Jurkiewiczowa. Ostatnią właścicielką była Helena Płocka z
domu Piątkowska. Dziedziczka mieszkała na Wolicy, a majątkiem
administrowała do wysiedlenia w 1944 roku jej siostra
Jadwiga Bożek-Bzowska. Po wojnie majątek został rozparcelowany.
PARK REKREACYJNO -
WYPOCZYNKOWY
Wokół
dworu był piękny park i sad zajmujące łacznie około 5 ha. Park został
założony na początku XIX wieku. Obecnie park otacza Dom Pomocy
Społecznej. W parku rosną okazy
dębów, modrzewi,
klonów, lip, buków liczące około 200 lat. Drzewa
te znajdują się pod
ochroną. Po wschodniej stronie dworu zachowane trzy kilkusetletnie dęby
pamiętają historię nieszczęśliwej miłości młodego dziedzica,
który zastrzelił się pod jednym z nich. Rodzina w pniu
drzewa
wycięła napis upamietniający to tragiczne wydarzenie. Dzisiaj ślady po
napisie zatarła przyroda. Współcześnie nasadzone tuje,
jałowce i inne
krzewy ozdobne
przyczyniają się do atrakcyjności parku. Obecnie park znajduje się pod
opieką wojewódzkiego konserwatora przyrody. Jest czyszczony
ze
zbędnej roślinności, z dziko rosnących krzewów i samosiewek,
zaś
chore drzewa poddaje się konserwacji.
CMENTARZ
WOJENNY
Cmentarz w Parkoszu posiada
numer 238 w przewodniku „Galicyjskie cmentarze wojenne” Romana Frodyma.
Usytuowany jest 100
metrów od szosy z Pilzna do Dębicy w sąsiedztwie
parkingu Zajazdu Turystycznego Parkosz. Pochowani są tu Austriacy z 34 Pułku
Piechoty, 32 Pułku Strzelców, 90 Pułku Piechoty Landszturmu. Stanowi to
13 pojedynczych mogił. Jest to mały cmentarzyk w kształcie prostokąta.
Ogrodzenie wykonane z rur stalowych z ozdobami rozpiete jest na słupkach. Uwagę
przyciąga duży betonowy krzyż wsparty ramionami na kolumnach, na którym
znajduje się napis w języku niemieckim „Gebt Treue um treue!” w tłumaczeniu na
język polski „Dajcie wierność za wierność!”. W rogach cmentarza rosną okazałe
dęby. Nekropolia została zaprojektowana przez Gustawa Rossmana.
KAPLICZKI
Na
terenie Parkosza znajduje się duża liczba kapliczek poświęconych
Matce Boskiej w określonych intencjach, najczęściej jako wotum
dziękczynne za otrzymane łaski. Są wyrazem oddania się w jej opiekę.
Najstarszą jest kapliczka przy drodze E 40, trudno dociec kto jest jej
fundatorem. Prawdopodobnie jest ona związana z dziejami dworu i jego
właścicielami. Świadczy o tym jej usytuowanie w parku dworskim. Starsi
mieszkańcy twierdzą, że kapliczka ta była pierwotnie poświęcona
świętemu Janowi, stąd wzięło się określenie "pod świętym Jonem".
Kapliczka ulega częstym znieszczeniom, ostatnio w 2001 roku. Od 1940
roku kapliczką opiekuje się rodzina Nowaków z Łabuzia.
Na posesji Ewy Uriasz znajduje się kapliczka,
której wieku nie potrafią podać nawet najstarsi mieszkańcy wsi.
Znany jest tylko fundator - rodzina Falarzów. W 2003 roku
skradzino zabytkową drewnianą figurkę Matki Bożej. Obecnie w kapliczce
znajduje się figurka Matki Bożej Różańcowej ufundowana przez
właściciela posesji wyrzeźbiona przez Bogdana Stosia z Dobrkowa.
Na uwagę zasługuje również krzyż usytuowany przed szkołą w Parkoszu.
|
|